La luna es un astre que nos trebola. L’atraccion qu’a sus las marèas, d’unes pensan que l’a suls òmes tanben. Balhèt son nom a fòrça expressions :
Trucaluna, pescaluna : ideal-a, fantasiós-iosa
La luna fa pargue : Aquela persona es en colèra !
Lunar-a, lunard-a : tocada de la coeta de l’anèlha
Lunaira : panaira de nuèch
Sonam las personas que venon de Lunèu dins Erau : los pescalunas. Vaquí l’origina : una istòria de pescaires…
Un còp èra un vilatjon de pescaires d’anguilas perdut al mitan d’una sanha. Los vilatgeses trobèron un biais novèl de las pescar. Per empachar la bèstia d’engolir lo croquet, aguèron l’idèa d’escar lo fons d’un panièr que davalavan al cap d’una còrda suls fons baudroses. Sabián que l’anguila caça mai que mai las nuèches sens luna, los fins pescaires ne profechèron e pesquèron pas pus qu’a l’escur. Faguèron de presas miraculosas.
Demest los qualques viatjaires que s’aventurèron dins lo parçan, d’unes foguèron espaurugats per aquelas practicas lunairas. Manquèron pas d’espandir la novèla. Racontavan que bèl temps i a, las nuèches èran sornas, la luna negada, los pescalunas l’avián raubada dins lor nassa. Vaquí cossí nasquèt la legenda dels pescaires de luna.
De la legenda ven aquel poèma.
« Eici li gènt de Lunèu
Que totjorn n’en fan quaucuno
Un jorn coma d’estournèu
Anèron pesca la luna
La luna èro couchado
Cresien que s’èro negado
E l’anèron touti pesca
Emb’un panié trauca. »
En furgant sul net, descobriguèri qu’i a pas qu’a Lunèu que se trapan de Pescalunas. N’i a tanben en Picardia, los dison Péqueux d’Leune. Aprèp las jornadas d’accions en favor de las lengas regionalas totas del dimenge passat, vos daissi descobrir lo tèxt en picard :
« I y avoait un coeup, i y o gramint, gramint du temps, du temps qu’chés glaines iz avoait’t coér des dints, éq chés crapeuds iz avoait’t des pleumes et pi qu’chés guernouilles iz alloait’t à galoches, un.ne binde éd jon.nes gins d’éch poéyi d’Bayonvillers (un.ne binde éd jon.nes d’agaches!) qu ‘ iz avoait’t décidè d’aller à l’pèque à z’andjilles, pèr nuit, din ch’flot d’Bayonvillers… Tout d’un coeup, i y in o un qu’il o aperchu, in plein mitan d’éch flot, él leune, un.ne belle leune in ergint, qu’al flottoait pi qu’al miloait conme un sou neu: « Béyez, béyez: él leune al est tcheute din l’ieu! Hé, si qu’oz iroéme él pétcher?* »
Las doas legendas dels trucalunas se semblan fòrça, ne coneissiái una version autra. Bèl temps i a, un gojat de Lunèu tombèt amorós d’una joventa. Li declarèt son amor mas ela li diguèt : « Me maridarai a una condicion. » « Quina condicion ? » questionèt lo garçon. « Que me descroquèsses la luna » li respondèt la bèla. Lo jove se demandèt cossí faire. Un nuèch, vegèt la luna sus la sanha. Se pensèt que s’i èra negada. Alara se l’anèt pescar amb un panièr traucat. Un pauc abestit per la beutat de la bèla, s’avisèt pas qu’èra pas que son rebat. Degun coneis la fin.
Quand èri dròlla, me disiái qu’èra una engana polida per se desbarrassar del galant.
Emilia Tisné e la còla
* Per la revirada, Les Péqueux d’Leune, une belle légende picarde, « Chés pétcheux d’leune éd Bayonvillers », https://languepicarde.fr/artistes/ches-pequeux-dleune/